گفت‌وگو با محمدباقر قهرمانی، عضو هیئت انتخاب جشنواره آیینی و سنتی
پژوهشگرانی که بدون چشمداشت کار می‌کنند، باعث افتخار تئاتر ایران هستند
محمدباقر قهرمانی، استاد دانشکده هنرهای زیبا معتقد است با اینکه همچنان درگیر معضل کم‌توجهی به امر پژوهش هستیم، اما بعضی از پژوهشگران با انگیزه شخصی، آثار بسیار خوبی را خلق می‌کنند که باعث افتخار تئاتر ایران است.
به گزارش روابط عمومی اداره کل هنرهای نمایشی به نقل از ایسنا، محمدباقر قهرمانی، استاد دانشکده هنرهای زیبا، یکی از اعضای هیئت انتخاب بخش سمینار علمی و پژوهشی بیستویکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی سنتی است که هشتم و نهم مهر 1402 به میزبانی تبریز برگزار می‌شود.
او درباره تاثیر و اهمیت بخش سمینار بر نگارش مقالات پژوهشی گفت: «بهانه‌ای ایجاد می‌کند و تلاشی است تا محققان و پژوهشگران بتوانند به نمایش‌های آیینی سنتی بپردازند و حتی موضوعات دیگری همچون اسطوره‌ها را که به این نمایش‌ها مرتبط هستند، مورد بررسی قرار بدهند تا از این راه بتوانیم گذشته و آثار هنری و اجتماعی خود را بهتر بشناسیم.»
قهرمانی درباره ارزیابی آثار رسیده به بخش سمینار این دوره از جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی توضیح داد: «ابتدا چکیده مقالات را دریافت کردیم و شاید انتظار بیشتری داشتیم، چون حدود 40 تا ۵۰ درصد چکیده‌ها و مقالات از نظر ارزیابان قابل قبول نبودند.»
این استاد دانشگاه در عین حال از ارسال چند مقاله درخشان به این دوره از جشنواره ابراز خشنودی کرد و گفت: «بعضی مقالات به شدت خوب بود و مشخص می‌کرد که برای نگارش آنها سال‌ها تلاش شده و آن پژوهشگر، منابع گوناگونی را می‌شناخته است. به همین دلیل شخصا معتقد بودم مطالبی که بعضی از این مقالات مطرح کرده‌اند، بیشتر و فراتر از یک جلسه کنفرانس است و نشان می‌دهد پژوهشگرانی داریم که در این زمینه وقت گذاشته‌اند و آثار خوبی ارایه می‌دهند و کمک می‌کنند آیین‌ها و سنت‌های‌مان را بهتر بشناسیم.»
عضو هیئت انتخاب بخش سمینار علمی بیستویکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی سنتی، با ابراز تاسف از اینکه در کشورمان هنوز هم کمبود توجه به امر پژوهش حس می‌شود، افزود: «متاسفانه همچنان ارزش‌های کنفرانس‌ها و پژوهش را درک نکرده‌ایم و ارزشمندی مادی هم که برای آن در نظر می‌گیریم، چندان نیست. به همین دلیل مقالات بسیار خوبی که به بخش سمینار جشنواره رسید، نشان می‌دهد این پژوهشگران به دلیل علاقه شخصی خود چنین تلاشی کرده‌اند و گویی زندگی‌شان را بر آن گذاشته‌اند و این بسیار باعث افتخار است.»
او در واکنش به این پرسش که «در آثار آیینی سنتی همیشه این نکته وجود دارد که چقدر باید به سنت‌ها پایبند بود و چقدر می‌توان به نوآوری دست زد و آثار پژوهشی چقدر می‌تواند به هنرمندان فعال این شاخه کمک کنند»، پاسخ داد: « راهی بسیار باریک و شمشیر دولبه تیزی است. وقتی به نمایش‌های آیینی سنتی نگاه می‌کنیم، گویی سنت، بخشی از این نمایش‌هاست و خلاقیت ویژه‌ای که می‌تواند اینها را ارایه دهد، موضوع مهمی است مانند اینکه کارگردان‌ها چگونه می‌توانند از هنری مانند نقالی یا عناصر تعزیه در نمایش‌های مدرن استفاده کنند. از این زاویه، پژوهش‌ها می‌توانند کمک کنند که این عناصر را بهتر بشناسیم. علاوه بر این، بعضی پژوهش‌های میدانی داشتیم که به آیین‌ها، اسطوره‌ها و حتی بازی‌های یک منطقه خاص پرداخته بودند و اینکه اینها چگونه می‌توانند بر نمایش تاثیر بگذارند یا اینکه اسطوره‌های یک منطقه به چه معناست و چه تاثیری بر ادبیات داشته است. چنین پژوهش‌هایی می‌تواند به برداشت‌هایی که نویسندگان می‌توانند در آینده از این اسطوره‌ها و آیین‌ها داشته باشند، کمک کند تا از دل این اسطوره‌ها عناصری بیرون بکشند و توجه‌ها را به آن جلب کنند.»
قهرمانی در عین حال تاکید کرد: «ولی جشنواره‌های آیینی سنتی در تمام کشورها نشان می‌دهند آثار این گونه نمایشی، ریشه‌ای در تاریخ فرهنگی مناطق و تمدن‌ها دارند که این ریشه را نمی‌توان جدا و خلاقیت مدرنی را بر آن حاکم کرد که از اصالت خود دور شود.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه «آیا مقالات رسیده چقدر در جایگاه یک سمینار بین‌المللی بوده‌اند و آیا می‌توانند در ایجاد بستر گفت‌وگو بین ما و دیگر کشورها موثر باشند»، گفت: «فرض بر این بگیرم که برخی از این مقالات خوب نوشته شده‌اند و امید که خوب هم ارزیابی و پذیرفته شده باشند، کسانی که به این آیین‌ها و سنت‌ها و نمایش‌ها نگاه می‌کنند، هر جای دنیا که باشند، می‌توانند از این مقالات بهره ببرند اما نقطه ضعف ما این بود که مقالات بین‌المللی از دیگر کشورها و موضوعاتی که در جهان خارج از ایران باشد، کم‌تر داشتیم و این بین‌المللی بودن، یعنی هم باید مشارکت افراد از کشورهای دیگر بیشتر باشد و هم موضوعاتی انتخاب شوند که فقط خاص ایران نباشند. به عنوان یک ایرانی از اینکه پژوهشگران محترم به آثار با ارزش خودمان نگاه می‌کنند، به خود می‌بالم ولی انتظارم از یک جشنواره بین‌المللی، مشارکت بیشتر افراد، پژوهشگران و موضوعات بین‌المللی است.»
بیستویکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی با دبیری احمد جولایی، از یکم تا یازدهم مهر، در بخش‌های «رادیو تئاتر» و «نمایشگاه هنرهای نمایشی» به میزبانی تهران، «صحنه‌ای» (ویژه-آزاد) و «بین‌الملل» به میزبانی استان گلستان (گرگان و کردکوی)، «شبیه‌خوانی» به میزبانی استان مرکزی (تفرش)، «نمایش‌های فردی، نقالی، روایت‌های ملی و کارآواها» و «معرکه‌ها، آیین‌ها و بازی‌های نمایشی» به میزبانی استان چهارمحال و بختیاری (شهرکرد، بروجن و جونقان) و «سمینار‌های پژوهشی» و «نمایشنامه‌نویسی» به میزبانی آذربایجان شرقی (تبریز) در حال برگزاری است.